Rōmaji / Romanji
Bu 3 orjinal alfabenin yanında Latin alfabesi kullanılan Rōmaji (veya Romanji) isminde bir alfabe daha vardır. Uluslararası yazışmalarda veya elektronik ortamlara yazı girerken kullanılır. Japonlar kendi aralarında bu alfabeyi kullanmazlar. (İlkokulda öğretiliyor ancak çok sık kullanılmadığından sanırım, roomaji yazınca cümlenin Japonca olduğunu bile anlamayan Japon görmüşlüğüm var.)
Daha önce de söylediğim gibi, Romaji öğreneyim tamam diyemiyoruz ne yazık ki. Ama bu dili öğrenmeye başlamak açısından Romaji biçilmiş kaftandır. Hem grameri hem tonlarca kanjiyi öğrenmek insanı çabuk bezdirebilir. Ancak Romaji ile öğrenip dili kavradığınız anda kanji öğrenme işi bulmaca çözmek veya resim çizmek gibi eğlenceli bir aktiviteye dönüşüyor.
Latin alfabesi kullanılıyor dedik ancak, İngilizce veya Türkçe alfabelerinde kullanılan harflerin birebir aynısı değil. Korkmayın, daha güzeli. Çünkü bizimki gibi (ğ,ü vs) farklı harfler yok, eksik harfler var. Türkçe'den farklı bir harf olarak İngilizce alfabeden aldığı yalnızca W harfi var. Bunun yerine C,L,Q,V,X harfleri yok. Ayrıca sh- (shi, sha, shu, sho) ve ch- (chi, chu, cha, cho) ile yazılan hecelerin bazı Türkçe kaynaklarda ş ve ç ile yazıldığını görebilirsiniz. Bu şekilde kullanmak belki daha açıklayıcı olur ancak ben Japonya genelinde kabul edilen alfabe düzenini esas alarak yazacağım.
Heceler bir sesli harften (a,i,u vs), bir sessiz ve bir sesli harften (ka, sa, ta vs) veya iki sessiz ve bir sesli harften (shi, tsu, kya vs) oluştuğu için, bütün heceler ve kelimeler sesli harf ile biter; tek bir istisna hariç. "n" harfi tek başına bir hecedir ve bu yüzden Japonca'da "n" harfi haricinde hiçbir kelime sessiz harf ile bitmez.
Hepsini bir tabloda gösterirsek, Japonca'da kullandığımız tüm heceler:
 |
| Hebon-shiki (Hepburn Sistemi) |
Tüm kelimeler bu hecelerin birleşiminden oluşsa da, istisnai bir biçim vardır; ikilenen harfler. Bu kelimelerde bu ikilenen harfler hece olarak var olmadıkları için, kana'da "küçük tsu" hecesi ile yazılır. Kelimelere örnek verecek olursak;
Sapporo さっぽろ
kocchi こっち
kissaten きっさてん
Küçük heceler bir de tablonun alt kısmındaki heceleri yazarken kullanılır. Asıl hecenin i sesli versiyonu ile ya, yu, yo hecelerinin küçük halleri kullanılıyor.
Daha önce görmüş olabileceğiniz ō ve ū şeklinde yazılan harfler ise basitçe "uzun o" ve "uzun u" olarak tanımlanabilir. Kimi zaman oo şeklinde, kimi zaman da ou şeklinde kullanılan bu hece Romaji adaptasyonunda ou olarak benimsenmiştir çünkü ikinci hece olan u harfi Hiraganada う (u) kullanılarak yazılır.
Hiragana
Hece alfabesidir. Japonca kökenli kelimeleri, ek, bağlaç, edat gibi yardımcı öğeleri yazmada kullanılır.
 |
| Hiragana Tablosu |
Örnek:
私 の 先生 - Watashi no sensei (Benim öğretmenim)
Bu cümlede aitlik belirten no bağlacının hiragana ile yazıldığını görüyoruz.
日本 に 行きます。- Nihon ni ikimasu. (Japonya'ya gideceğim.)
Bu cümlede yönelme hali eki olan ni bağlacını ve gitmek fiilinin kökünden sonra gelen zaman belirten çekim eklerinin hiragana ile yazıldığını görüyoruz.
Katakana
Diğer hece alfabesidir. Japonca'ya başka dillerden girmiş (yabancı kökenli) kelimeleri, yansıma kelimeleri yazmada kullanılır. Veya bir kelimeyi özellikle belirtmek için (tırnak içinde veya altı çizili yazar gibi), normalde kanji veya hiragana ile yazılıyor olmasına rağmen cümle içinde dikkat çekmesi için katakana kullanılır.
 |
| Katakana Tablosu |
Örnek:
ナイフ - naifu "bıçak" kelimesi İngilizce knife'dan gelmiştir.
パン - pan "ekmek" kelimesi Portekizce'den geçmiştir.
ポタポタ - potapota - su damlaması sesi (yansıma kelime)
Kanji
Japonca kökenli kelimeler kanji kullanılarak yazılır. Kanji'ler antik çağ insanlarının doğadaki şekilleri basite indirgeyerek çizmesi ile doğmuştur. Her kanjinin farklı bir anlamı vardır, yani her kanji farklı bir sözcüğü karşılar. Kanjilerin doğuşu Çin'e dayanır. İlk zamanlarda Japonlar'ın kendi dilleri vardı ancak alfabeleri yoktu. 5.yy sonlarında Çinlilerin kullandığı yazı sistemini alıp Japonca'ya uyarladılar. Bu yüzden Japonca'da kanjilerin iki farklı okunuşu vardır. Birisi kanjilerin Çince okunuşu "on-yomi", diğeri Japonca okunuşu "kun-yomi". Kanji okuma sistemini öğrenirken iki okunuşu da ezberlemek gerekir çünkü kanji okuma mantığı kısaca şöyledir:
-Eğer kanji tek başına bir kelimeyi karşılıyorsa "kunyomi" okunur.
Örnek:
Ağaç kanjisi 木 onyomi: moku, kunyomi: ki
Kono ki wa chairoi desu. (Bu ağaç kahverengi.)
Nehir kanjisi 川 onyomi: sen, kunyomi: kawa
Asoko de kawa ga arimasu. (Orada nehir var.)
-Eğer kanji yanında başka kanji de varsa ancak bu bir özel isim (soyadı, yer ismi vs) ise kanjilerin "kunyomi"si okunur.
Örnek:
松 "çam ağacı" onyomi: shou, kunyomi: matsu
本 "kitap, orijin" onyomi: hon, kunyomi: moto
松本 Matsumoto
山 "dağ" onyomi: san, kunyomi: yama
田 "pirinç tarlası" onyomi: den, kunyomi: ta
山田 Yamada (ünsüz yumuşamasından dolayı t sesi d'ye dönüşüyor)
-Eğer kanji diğer kanjilerle kombinasyon halinde iken bir kelimeyi karşılıyorsa "onyomi" okunur.
Örnek:
先 "önceki" onyomi: sen, kunyomi: saki
生 "yaşamak" onyomi: sei, shou, kunyomi: i(kiru), u(mu), ha(yasu), nama, ki [not: parantez içindeki kısımlar hiragana ile yazılan kısımdır]
Bu iki kanjinin birleşimi 「先生」 ise iki kanjinin de onyomisi kullanılarak "Sensei" şeklinde okunur.
[Ayrıca, görüldüğü gibi, kelimenin anlamının kanjilerin anlamları ile bir alakası yok. Anlamlardan doğan bir birleşim değil seslerinden dolayı bir kombinasyon vardır. Yani Japonca'da sensei kelimesi zaten varken, bunu alfabeye adapte edebilmek için Çince'de sen ve sei olarak okunan kanjileri birleştirmişler. Karışık dimi :) ]
